Het team als machine – Doelgerichte teams deel 2 (teamrollen)

Er zijn verschillende strategieën om een doelgericht team te worden. Dat kan je ontdekken met teamrollentest De Voetbaltest. Of je leest het in de exclusieve blogs van Jaap Visser. In ieder verhaal staat een andere spelstrategie centraal. Lees hier deel 2 van zijn inspirerende voetbalverhalen: het team als machine.

Dinamo Kiev 1986

Onophoudelijk knikkend en het bovenlichaam wiegend zat hij langs het veld, terwijl de door hem geprogrammeerde voetballers ragfijne combinaties op de mat legden. Die waren door hem ontworpen en tijdens intensieve trainingssessies in zijn elftal geslepen. Valeri Lobanovski bedacht het spel dat zijn spelers moesten spelen. En op zijn bedenksels werd geoefend, geoefend en nog eens geoefend. Totdat de voetballers van Dinamo Kiev de spelpatronen van hun dwingende oefenmeester konden dromen en blind konden uitvoeren, zo’n beetje op het ritme van zijn altijd maar weer naar voren en achteren bewegende hoofd.

Lobanovski dacht voor zijn spelers, leerde hen tientallen tactische varianten beheersen en dwong hen uiteindelijk na te denken over het maken van keuzes: wat op welk moment te doen, de variant te kiezen waar de wedstrijd om vroeg. Hij leerde zijn spelers improviseren door ze eerst te hersenspoelen.

Toen hem als nationale coach van de Sovjet-Unie werd gevraagd wat hij vond van coaches zoals Johan Cruijff, die vol bravoure beweerden altijd uit te gaan van hun eigen spel en dat ze zich zelden iets van hun tegenstanders aantrokken, lachte hij schamper. Lobanovski vond het getuigen van misplaatste arrogantie, en van gemakzucht. ‘En mogelijk dat zulke trainers niet goed weten hoe ze hun eigen spelers en die van de tegenpartij moeten analyseren.’ Valeri’s adagium: De ploeg die het best is voorbereid, kan ook het best improviseren.’

Hij was zelf een behoorlijk aanvaller van Dinamo Kiev geweest, toen hij op zijn dertigste in de Oekraïne trainer werd. Valeri Lobanovski was daarnaast loodgieter, maar bovenal een denker. Hij verzamelde cijfertjes over de verrichtingen van zijn spelers. Hij rekende, dacht na en bedacht trainingsvormen die zijn spelers sneller, sterker, beter maakten en hij bedacht spelpatronen die zijn elftal als geheel nog weer beter konden maken. Alles gebaseerd op cijfertjes, statistieken, data.

Lobanovski was zijn tijd ver vooruit. Hij baseerde zijn trainingsaanpak op  de statistieken van zijn eigen spelers, zijn coaching op de informatie over tegenstanders. En dat bijna veertig jaar voor de film Moneyball uit 2011 (met Brad Pitt), die was gebaseerd op het boek van Michael Lewis (Moneyball: the art of winning an unfair Game) over honkbal-manager Billy Beane die zijn ploeg boven zichzelf doet uitstijgen door handig en consequent statistiekengebruik. Maar anders dan Beane bij de Oakland Athletics beschikte Lobanovski bij Dinamo Kiev over topkwaliteit. Daarmee won hij in de jaren zeventig en tachtig dan ook zeven keer het kampioenschap van de Sovjet-Unie en twee keer een Europa Cup.

Dinamo op zijn best was het patronenspel dat op 2 mei 1986 was te zien in Lyon, in de finale van de Europa Cup voor bekerwinnaars. De 3-0 zege op Atletico Madrid drukte het ware krachtsverschil nog maar zachtjes uit. De Oekraïners speelden de Spanjaarden compleet ondersteboven. Dinamo veegde Atletico van de mat. De 2-0 van routinier Oleh Blochin was het summum van Lobanovski-voetbal waarbij de leerlingen op het juiste moment voor de juiste variant kozen en een razendsnelle counter opvoerden. Atletico drong aan, verloor de bal en Dinamo besliste improviserend de wedstrijd, in een oogwenk. De uitval na een inworp gaf een rush langs de linker zijlijn te zien en twee breedtepasses naar rechts waarvan de laatste blind werd gegeven, op de aanstormende Blochin die met een bekeken boogbal afrondde.

‘Computervoetbal’, mopperden de liefhebbers van vermakelijk toevalsvoetbal, met frivole solo-acties en koddige missers. Inderdaad, Lobanovksi maakte gebruik van de voor zijn tijd snelle Commodore-computers die in de Unie van Socialistische Sovjet Republieken voorhanden waren. Daar stopte hij al zijn cijfertjes in en dan kwamen er doorgaans harde statistieken uit waarmee de voetbalwetenschapspionier veelvuldig wist te scoren.

‘Schaakvoetbal’, meenden andere criticasters van het op techniek, snelheid en stoïcijns teamwork gebaseerde Dinamo-spel. Inderdaad, alleskunner Oleksij Michailisjenko, spelverdeler Oleksandr Zavarov, de razende aanvallers Oleh Blochin en Igor Belanov en schutter Oleh Protasov bezondigden zich niet aan eigenzinnigheden, maar excelleerden in het totale aanvalsspel dat door de immer knikkende loodgieter was uitgedacht, tot drie cijfers voorbij de komma. En waarom zou je als Oekraïense voetballer als een Braziliaan de samba proberen te dansen, terwijl die niet in je heupen zit? Als je er de hersens en het concentratievermogen voor hebt, kun je dan toch maar beter gaan schaken?

Natuurlijk, Lobanovski werd geholpen door de totalitaire staat van het Sovjet-regime. De opperste leider van Dinamo en het elftal van de USSR kon zijn wil eenvoudig aan zijn pupillen opleggen. Die waren immers gewend aan autoritair gezag en de daarmee gepaarde gaande commando’s van bovenaf. Maar toch, ook na de val van het communisme zouden de meesten van Valeri’s pupillen volgelingen blijven. Zijn wetenschappelijke en dwingende aanpak werd naderhand niet verketterd.

Was het Lobanovski-voetbal feilloos? Nee, geenszins en dat was toch ook weer gelukkig. ‘Een exacte wetenschap zal de sport nooit worden’, zei hij, die in 2002, op 63-jarige leeftijd, aan een hersenbloeding overleed, ooit zelf. ‘In het voetbal zitten daarvoor te veel onzekere factoren.’

Wat bleek in de finale van het Europees landenkampioenschap van 1988 toen Valeri’s schakers in het Olympia Stadion in München mat werden gezet door doelpunten van Ruud Gullit en Marco van Basten. Deze twee wereldvoetballers bleken niet met het netwerk van Lobanovski te vangen. De cijfertjes voorzagen niet in de knallende kopstoot van de louter op zijn gevoel spelende Gullit. En hoe kon de computer nou voorzien dat Van Basten, vermoeid en gekweld door de pijn in zijn toen al bijna versleten enkel, de bal na die veel te hoge voorzet van Arnold Mühren ineens op zijn slof zou nemen (‘Zodat ik ‘m niet hoefde aan te nemen om een ingewikkelde actie te gaan maken’)?

Lobanovski zat er bij en keek er naar, buigend als een jaknikker, wetend dat er uitzonderlijke voetballers zijn die prachtige dingen kunnen doen die niemand verwacht. Ook hij niet.

Wilt u weten hoe een een doelgericht team kunt worden? Doe dan De Voetbaltest en ontdek de teamrollen en de ideale teamopstelling! Bel ons op 06 30 95 86 61 of mail info@schateiland.com. Wil je het e-boek ‘Doelgerichte teams’ ontvangen? Dan horen wij dat graag!