De aanval is de beste verdediging – Doelgerichte teams deel 1 (teamrollen)

Er zijn verschillende strategieën om een doelgericht team te worden. Dat kan je ontdekken met teamrollentest De Voetbaltest. Of je leest het in de exclusieve blogs van Jaap Visser. In ieder verhaal staat een andere spelstrategie centraal. Lees hier deel 1 van zijn inspirerende voetbalverhalen!

FC Barcelona 2008-2011 en Duitsland 2014

De aanval als gevreesde verdediging, dat was de grondgedachte van de tot dusver beste voetbalploegen van de 21^ste eeuw: het FC Barcelona van trainer/coach Pep Guardiola, dat tussen 2008 en 2011 onstuitbaar combinatievoetbal speelde, en het Duitse elftal van bondscoach Joachim Löw dat op weg naar de wereldtitel van 2014 in de halve eindstrijd met 7-1 over het gastland Brazilië denderde. Het verdedigen begon bij dat Barça en die Mannschaft bij de aanvallers en het aanvallen bij de verdedigers.

Guardiola, zelf als succesvol Barcelona-speler geen middenvelder met een imposant figuur, nam van zijn voorganger Frank Rijkaard een goed voetballende spelersgroep over die in mum van tijd onverslaanbaar werd. Hoe kon het dat dit elftal van hoofdzakelijk kleine mannetjes drie seizoenen lang misschien wel het beste en mooiste voetbal ooit speelde? Dat kwam omdat Pep zijn Xavi, Iniesta en Messi en al die andere nijvere, eerzuchtige en technisch bekwame ‘Barcelonezen’ op de juiste plek zette en de goeie opdrachten meegaf: drijf de tegenstander in het nauw aan de ene kant van het veld, verplaats de bal ineens naar de andere kant, waar de ruimte ligt en sla toe. In drie seizoenen werden Pep en zijn mannetjes drie keer kampioen van Spanje, wonnen zij twee keer de Champions League en twee keer de wereldbeker.

Willem van Hanegem, oud-wereldspeler en ‘voetbaldoorgronder’ in de krant (het AD) en op tv, schoot geregeld in de lach bij het flitsende samenspel van Barcelona (‘Omdat het verdimme zo onvoorstelbaar goed is. Echt genieten’). Van Hanegem roemde Guardiola, als propagandist van aanvallend, avontuurlijk spel, maar zei er altijd meteen bij dat dit beste elftal ter wereld vooral ook zichzelf aanstuurde.

Volgens Willem hadden de slimme dreumesen van het Camp Nou een list bedacht, waarmee ze voordeel wisten te halen uit hun (fysieke) tekortkomingen. Voor de beresterke spelbepaler Van Hanegem gold vroeger: wie niet snel is moet slim zijn. Voor de lichtgewichten van Barça gold: wie niet sterk is moet slim zijn. Willem zei het zo: ‘Kleine, lichte voetballers moeten fysieke duels met grotere, zwaardere tegenstanders zien te vermijden. Die ‘gassies’ van Barcelona doen dat door de kleine ruimtes op te zoeken, hoe onlogisch dat ook lijkt. Want je zou zeggen dat je daardoor juist fysiek voetbal krijgt, dat je duels moet aangaan. Maar dat is niet zo. Als die opdondertjes in kleine ruimtes gaan spelen, wordt het juist moeilijker voor grotere, fysiek sterkere spelers. De kleinere spelers bewegen veel, lopen door elkaar en ze gaan alle kanten op. Voor de groten is het daardoor moeilijk in duel te komen, ze lopen maar te zoeken naar die kleintjes. Barcelona is net een stel muizen, het gaat ritsj, roetsj door elkaar heen.’

En, in het Barcelona van Pep ritsj-roetsjte natuurlijk Lionel Messi, ’s werelds beste voetballer. Als de muisjes dreigden vast te lopen in hun door-elkaar-lopen-voetbal was er altijd die Argentijnse Supermuis die uitkomst bood. Als het tiki-taka, zoals dat snelle, korte samenspel wel werd genoemd, maar niet tot een doektreffende afronding wilde komen, riep Messi om de bal. En dan passeerde hij een mannetje of wat en schoot of liep hij de bal in het doel. Dat alles gebeurde met zo veel raffinement en schoonheid, dat zelfs een mopperkont als Willem van Hanegem er bij zat te stralen.

Tegenstanders op het verkeerde been zetten (figuurlijk, maar ook letterlijk), ze afbluffen, de eigen zwakheden verhullen, of juist de zwakte tot sterkte maken, dat gold voor ’s werelds beste landenploeg van 2014  net zo goed als voor het ongenaakbare clubteam FC Barcelona. Duitsland, niet beschikkend over typische ‘defensiespecialisten’, speelde de bal snel en zorgvuldig rond, ver van het eigen doel, het complete elftal ingesteld op de aanval, tot de keeper aan toe. Manuel Neuer kwam ver zijn doel uit, om als een soort vrije verdediger te fungeren. Daardoor kon de Duitse defensie volstaan met drie verdedigers. En als Neuer de bal voor zijn voeten kreeg, knalde hij ‘m niet blind naar voren, maar speelde hij op maat een medespeler aan, eventueel met een subtiel boogje over een tegenstander heen, of met een afgemeten dieptepass. De doelman als bluffer, het maakte Neuer tot een wereldkeeper met een geweldige uitstraling.

Gary Lineker, oud topvoetballer en anchorman van BBC’s Match Of The Day zei ooit: ‘Voetbal is een simpel spel: 22 man strijden negentig minuten om de bal en aan het eind hebben de Duitsers gewonnen.’

Die gevatte definitie sloeg op het weinig frivole vechtvoetbal waarmee West-Duitsland lange tijd succesvol was. Het vaak gortdroge spel was gebaseerd op kracht, loopvermogen en strijdlust (Kampfgeist). Winnen in de laatste minuten was een Duitse specialiteit, niet gebaseerd op toeval, maar op het simpele gegeven dat de Mannschaft doorgaans over een betere conditie beschikte en op de valreep meer reserves kon aanspreken.

Linekers simple game-qoute werd opgetekend na het WK van 1990 toen Duitsland een saaie wereldkampioen werd die in de halve finale met strafschoppen van Engeland won. Wat de Engelse spits Lineker er maar  mee wilde zeggen was dat je tegen de Duitsers nog zo goed kan voetballen, zelfs het beste van het spel kan hebben en denken dat je ze gaat verslaan, als het is afgelopen, blijkt toch dat zij hebben gewonnen.

In 1996 won Duitsland ook het Europees Kampioenschap in Engeland, met zo mogelijk nog geestdodender spel. Maar toen stortte het Duitse voetbalrijk ineens in elkaar. Door gemak- en behoudzucht was modernisering van het voetbal uitgebleven, en omdat de concurrentie zijn spel wel vernieuwde, onder meer door het atletische vermogen op te voeren, verloor het Duitse voetbal zijn fysieke en conditionele overwicht. Strompelend baanden de Duitsers zich een weg door de grote toernooien en gingen vroegtijdig onderuit. Hun spel zag er onbeholpen uit, hun strijdlust was soms potsierlijk, omdat die lang niet meer toereikend was.

Na een afgang op EURO 2000, het door Nederland en België georganiseerde EK, luidde overal in voetballand Duitsland de noodklok. Het voetbalvolk kwam direct in actie, koppen werden bij elkaar gestoken, er werd geanalyseerd en geconcludeerd dat het de hoogste tijd was voor innovatie en transformatie. De Duitse bond (DFB) en de clubs gingen aan de slag en verrichten een semi-wetenschappelijk voetbalwonder.

Wat veranderde er?

Trainers werden niet langer per definitie gerekruteerd uit het aanbod van ex-voetballers met een flinke staat van dienst, maar jonge, theoretisch geschoolde trainers werden kansen geboden. Het old boys network werd geregeld opzij geschoven, om ruimte te maken voor de vernieuwende academici, ook wel de laptop-trainers genoemd.

Het Duitse voetbal stak ook zijn licht op in het buitenland, in Nederland en Spanje waar jeugdopleidingen technisch vaardige en creatieve spelers voortbrengen, en in Frankrijk waar op de voetbalscholen pedagogiek een belangrijke rol speelt. En daarbij werd elke profclub in Duitsland verplicht een eigen jeugdopleiding te beginnen.

Het resultaat was verbluffend. Het Duitse voetbal onderging een metamorfose, het vond nieuwe voetballers uit. Hollende en knallende mannetjesputters veranderden in dribbelende en passende totaalvoetballers. En leunen op een versterkte verdediging veranderde in een volledig op de aanval gerichte strijdwijze.

Duitsland-Argentinië, finale WK, stand 0-0, diep in de tweede helft van de verlenging. Op de linkerflank perst André Schürrle er nog een geweldige rush uit. Zijn voorzet bereikt Mario Götze die vrij voor het Argentijnse doel staat. Balaanname op de borst, controle, volley, goal.

En aan het eind hebben de Duitsers toch weer gewonnen. Net als vroeger, maar er is een groot verschil: de Duitsers winnen met prachtig voetbal.

Wilt u weten hoe een een doelgericht team kunt worden? Doe dan De Voetbaltest en ontdek de teamrollen en de ideale teamopstelling! Bel ons op 06 30 95 86 61 of mail info@schateiland.com. Wil je het e-boek ‘Doelgerichte teams’ ontvangen? Dan horen wij dat graag!